Przez lata polska literatura wchłonęła wiele idei i postaw, które ukształtowały całą Europę. Największy wpływ na literaturę krajową mają dzieła autorów niemieckich, francuskich oraz żydowskich. Niniejszy artykuł bada niektóre z tych idei i postaw.
Wygnańcy
Do najważniejszych wpływów na literaturę polską należą wygnańcy. Są oni nie tylko źródłem inspiracji, ale także zagrożeniem dla artysty. Po 1918 roku pojawienie się nowych form życia społecznego i artystycznego stworzyło pisarzom nowe warunki do odnalezienia swojego głosu i wizji. W tych trudnych okolicznościach ważne jest zachowanie poczucia ciągłości, a z kolei unikanie romantycznych nastrojów nieodwołalności.
Upadek Polski był sprawą patriotyczną, ale były też inne elementy, które działały w połączeniu z nim. Polakom odmówiono podstawowej narodowej niezależności, zmuszono ich do wyobrażenia sobie transcendentnego porządku, który uczyniłby ich cierpienie wyjątkowym. Był to czas nowych form myśli politycznej, a w nowo wyzwolonym społeczeństwie pojawiły się nowe konflikty.
Po 1918 roku wielu Polaków miało nadzieję, że potęga napoleońska może wskrzesić kraj. Niektórzy mężczyźni o wysokich zdolnościach artystycznych wyemigrowali do krajów, gdzie istniała wolna literatura. Inni dołączyli do konserwatywnych grup antysemickich.
Po 1918 roku Instytut Literacki we Francji zaczął wydawać książki wygnanych polskich pisarzy. Publikacje te pomagały zachować ciągłość kultury polskiej w trudnych warunkach.
Jednym z czołowych poetów tego czasu był Antoni *Słonimski. Był on zdecydowanym krytykiem faszyzmu i pisał wiersze satyryczne. Niektóre z jego wierszy zawierały odniesienia do Żydów.
Innym wielkim poetą polskim był Adam Mickiewicz. Pochodził on z Litwy, a został zesłany do Rosji. Pisał wiersze czysto literackie, ale także „ody”, „pieśni” i inne wiersze. Jego „Wallenrod” pokazywał jego zainteresowanie Polską. Po zesłaniu otoczyło go wielu poetów.
Autorzy żydowscy
Na początku XX wieku w literaturze polskiej zaczęli pojawiać się autorzy żydowscy. Choć polski świat literacki miał negatywny stosunek do Żydów, żydowska wrażliwość kulturowa była obecna w polskiej literaturze. Holokaust zwiększył zainteresowanie żydowską tożsamością w Polsce.
Przed II wojną światową polscy Żydzi posługiwali się prawie wyłącznie językiem jidysz. Zaangażowanie Żydów w kulturę polską zaczęło rosnąć z każdą kohortą pokoleniową. Coraz większa liczba polskich pisarzy żydowskiego pochodzenia stawała się aktywna, czemu towarzyszyła rosnąca liczba żydowskich konsumentów polskiej literatury. Pisarze ci wykorzystywali polską kulturę i język do akulturacji. Tłumaczyli także inne księgi Biblii.
Po II wojnie światowej niektórzy Żydzi, którzy byli aktywni przed wojną, wznowili swoje kariery. Pod koniec XX w. kontynuowali oni tworzenie dzieł dotyczących doświadczenia żydowskiego. Wprowadzili też tematykę żydowską do głównego nurtu polskiej prozy. Podczas gdy wielu polskich pisarzy miało za złe podważanie ich polskiej tożsamości, autorzy żydowscy stali się głównym wpływem na polską literaturę.
Jednym z największych twórców nowej prozy jidysz w Polsce był Yehoshua Perle. Perle rozpoczął swoją karierę w wieku 16 lat i publikował opowiadania, nowele i skecze. Ilustrował także ludzi i kobiety z wielkich miast. Zaangażował się w pracę społeczną w Warszawie. Jego wiersze były pełne żydowskich motywów narodowych. Został zamordowany, gdy był u szczytu twórczego rozwoju.
Innym wpływowym pisarzem polskiego pochodzenia żydowskiego był Julian Klaczko. Jego kariera literacka rozpoczęła się w poezji hebrajskiej i rozszerzyła na język polski. Pisał również studia polityczne i literackie w języku francuskim.
Wielu polskich pisarzy żydowskiego pochodzenia tłumaczyło Biblię na język polski. Niektórzy polscy pisarze interesowali się także innymi księgami Biblii. Biblia jednak służyła jako wspólny punkt odniesienia dla Polaków szukających wartości moralnych. Dała też Żydom uznanie dla ich starożytnego dziedzictwa.
Idee francuskie i niemieckie
Do najbardziej wpływowych idei na literaturę polską należą idee pisarzy francuskich i niemieckich. Zmieniły one sposób myślenia o wielu sprawach.
Idee francuskie i niemieckie miały wpływ na cały świat. Rewolucja francuska przerysowała mapę Europy Środkowej. Niemiecki eksperyment konstytucyjny trwał przez epoki reform i reakcji.
Idee francuskie i niemieckie były również impulsem dla polskich pisarzy. Inspirowała ich idea ocalenia kultury narodowej przed obcą okupacją i zaborami. W okresie polskiego oświecenia tacy autorzy jak Ignacy Krasicki (1735-1801), Jan Potocki (1761-1815), Stanisław Przybyszewski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Franciszek Zabłocki pisali dzieła literatury pięknej i poezji.
Idee francuskie i niemieckie wpłynęły na literaturę polską w XIX wieku. Mochnacki był postacią polityczną i literacką, która udzielała się w kręgach intelektualnych. Był również zaangażowany w spisek przeciwko rosyjskiej dominacji w Królestwie.
Twórczość Mochnackiego została doceniona przez historyków literatury polskiej. Przypisuje mu się również, że jako jeden z pierwszych sformułował teorię polskiego romantyzmu literackiego. Uczestniczył w debatach między romantykami a klasykami. Interesował się także tłumaczeniem dzieł literackich z języków obcych. Podnosił kwestię konieczności oryginalnej produkcji literackiej w Polsce.
W ostatnim dziesięcioleciu twórczość Mochnackiego cieszy się ponownym zainteresowaniem. Jego pisma zostały uznane za jeden z najważniejszych romantycznych wkładów do teorii literatury. Był również wpływowym krytykiem literackim. Jednak jego wkład do teorii literatury był praktycznie ignorowany w pierwszej połowie XX wieku.
Opublikował memorandum na temat niebezpieczeństw liberalizmu w systemie edukacyjnym „Królestwa Kongresowego”. Był też zaangażowany w spisek przeciwko rosyjskiej dominacji w Królestwie.
Kapitaliści żydowscy
Na początku XX wieku Żydzi zaczęli wywierać coraz większy wpływ na literaturę polską. Ich obecność w polskim społeczeństwie była widoczna w recenzjach literackich, krytyce literackiej, krajobrazie literackim. Wielu z pierwszych żydowskich krytyków literackich zginęło podczas okupacji hitlerowskiej. Inni wznowili swoje kariery po klęsce Niemiec.
Okres pozytywizmu w literaturze polskiej odzwierciedlał nowe perspektywy polityczne i społeczne. Jej autorzy byli świadomi obecności Żydów w polskim społeczeństwie. W wielu utworach autorów pojawiały się wątki biblijne. Tematy te były często wykorzystywane do omawiania współczesności w starożytnym kontekście historycznym.
W przyszłym miesiącu ukaże się w Polsce nowa książka, Zmartwychwstanie Żyda. Jest ona wynikiem dziesięcioletnich badań terenowych. Zawiera wywiady z wieloma osobami. Książka ukazuje się nakładem Princeton University Press.
Okres pozytywizmu w Polsce charakteryzował się również pojawieniem się nowych form życia artystycznego. Należała do nich twórczość Wandy Melcer, która napisała słynny Czarny drab (1896). Powieść osadzona w czasach carskich, podkreślała egzotykę żydowskiej mowy i zachowań. Ukazywała też wiele aspektów problemu społecznego.
Wielu innych pisarzy również zajmowało się kwestiami związanymi z Żydami. Do takich pisarzy należeli Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Marian Hemar i Włodzimierz Słobodnik.
Duży wpływ na polską literaturę mieli żydowscy kapitaliści. Ich obecność w społeczeństwie polskim pozostawała znacząca przez długie wieki. Przez długi czas byli lichwiarzami, rozlokowanymi w zakamarkach polskiego społeczeństwa. Przez długi czas byli też celnikami. Ich głównymi dłużnikami byli królowie, książęta, arcybiskupi, wojewodowie i inna szlachta.
Żydzi mieli również znaczącą rolę w polskiej poezji. Wielu poetów uważało ich za swoich współobywateli. Niektórzy poeci dedykowali też swoje utwory Żydom. Niektóre z tych wierszy oparte były na motywach biblijnych.
Mniejszości etniczne
Pomimo długiej historii zmian granic, Polska jest obecnie społeczeństwem niemal monoetnicznym. Przed II wojną światową w Polsce żyło ponad trzy miliony Żydów. Obecnie populacja żydowska jest zredukowana do sześciu lub dziesięciu tysięcy.
Polska jest członkiem Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Posiada siły obrony powietrznej i wydała 2,2 procent PKB na wojsko w 1998 roku.
Język polski jest częścią indoeuropejskiej rodziny językowej. Należy do grupy zachodniosłowiańskiej. Rozwój języka nastąpił w XVI wieku. Główne dialekty to wielkopolski na północnym zachodzie, małopolski w okolicach Krakowa i kujawski na wschodzie. Język posiada unikalną ortografię.
Podstawą polskiej diety są ziemniaki, mięso i rośliny uprawiane w chłodne dni. Kobiety są bardziej zaangażowane w rolnictwo. Są one również zatrudnione poza domem. System prawny i Kościół katolicki są nietolerancyjne wobec homoseksualistów.
Rząd komunistyczny prowadził politykę redukcji klas społecznych. Sprzyjał także awansowi edukacyjnemu robotników i chłopów. Te zmiany doprowadziły do powstania społeczeństwa monoetnicznego.
Od 1990 roku do Polski napływa coraz więcej społeczności migrantów. Grupy te tworzą hybrydowe tożsamości kulturowe. Niektóre z nich stały się rasistowskie, podczas gdy inne przyjmują różne formy ekspresji. Kraj jest również gospodarzem dla rosnącej liczby nielegalnych cudzoziemców.
Coraz więcej grup etnicznych stara się o uznanie polityczne. Niektóre grupy walczą o przełamanie kontroli państwa nad nimi. Tendencję tę pogłębia frustracja związana z powolnym rozwojem demokracji.
Ludność Polski dzieli się na sześć klas. Wyłania się rodząca się klasa średnia. Należą do niej inteligencja, robotnicy i chłopi. Większość siły roboczej to mężczyźni.
Podobne tematy
