Niezależnie od tego, czy czytasz polską powieść, czy książkę o Polsce, jest kilka rzeczy, które powinieneś wiedzieć o polskiej literaturze. Należą do nich powstanie przeciwko rosyjskim okupantom, reportaż lub twórcza literatura faktu oraz klasycy i pisarze awangardowi.
Reportaż lub twórcza non-fiction
Do najpopularniejszych gatunków we współczesnej literaturze polskiej należy reportaż lub twórcza non-fiction. Oferuje on wgląd w to, jak żyli ludzie w okresie ekstremalnych warunków. Gatunek ten łączy dokumentalne obserwacje w stylu reportażu z osobistymi doświadczeniami, aby stworzyć wiarygodną relację. Powstała fikcja może być zarówno dopracowana, jak i przystępna.
Reportaż jest definiowany jako „rodzaj dziennikarskiego pisania, który łączy dokumentalne obserwacje w stylu reportażu z osobistym doświadczeniem.” Jest to gatunek niezwykle popularny w Polsce. Creative non-fiction to stosunkowo nowy gatunek, który bawi się faktami i fikcją. Często jest napisany w bardziej polerowany sposób niż typowy artykuł w gazecie, ale proza ma tendencję do bycia dłuższą.
Creative non-fiction jest blisko spokrewniony z gatunkiem New Journalism – ten kawałek tekstu jest twórczością zespołu portalu wet-redlowo.pl. Wykorzystuje anegdotyczne dowody do wyjaśnienia wydarzeń, ale opiera się również na pamięci, aby nadać im sens. Gatunek ten jest czasami określany jako „nonfiction”, ale terminy te są często używane zamiennie.
Z reportażem wiąże się również szereg debat teoretycznych. Niniejszy artykuł odnosi się do tych debat, a także bada rolę gatunku w literaturze polskiej. Omówiono także estetykę gatunku oraz współzależności między fikcją a niefikcją.
Artykuł przedstawia historię dziennikarstwa literackiego w Polsce i szczegółowo podsumowuje ewolucję tego gatunku. Analizuje znaczenie węzła literacko-dziennikarskiego oraz znaczenie Polskiej Szkoły Reportażu. Omawia także rolę czynników społeczno-politycznych w ewolucji polskich reporterów.
Reportaż jest też ściśle związany z gatunkiem creative non-fiction. Gra z faktem i fikcją, tworzy iluzję rzeczywistości. Często jest pisany w ciągu tygodnia i składa się z wywiadów z prawdziwymi ludźmi.
Klasyka
W całej historii literatury polskiej wielu najbardziej znanych na świecie autorów było rodowitymi Polakami. Lista wybitnych pisarzy w literaturze polskiej jest długa. Do najbardziej znanych autorów należą Olga Tokarczuk, Henryk Sienkiewicz, Władysław Stanisław Reymont, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska.
Najbardziej znanym dziełem Sienkiewicza jest Quo Vadis?, które odniosło ogromny międzynarodowy sukces. Sprzedała się w milionach egzemplarzy i jest jednym z najpopularniejszych i najlepiej sprzedających się dzieł literatury światowej. Jest też jedną z jedynych polskich książek, które znalazły się w kanonie literatury światowej.
Twórczość Sienkiewicza była krytykowana za nadmierne heroizowanie polskich bohaterów i przedstawianie wrogów jako nieludzi. Inne zarzuty dotyczą stosowania przez niego niepotrzebnego okrucieństwa. Mimo to jego powieści pozostały klasyką polskiej literatury.
Kilku najbardziej znanych pisarzy w polskiej literaturze przetłumaczyło swoje utwory na język angielski. Antonia Lloyd-Jones jest znaną tłumaczką, która przełożyła ponad 100 utworów. Jest ona wybitną propagatorką kultury polskiej. Kilku autorów wydało również swoje dzieła w domenie publicznej. Wiele z tych prac jest udostępnianych na zasadach licencji Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0.
Henryk Sienkiewicz – jeden z najbardziej znanych Polaków, uważany jest za jednego z największych pisarzy w historii Polski. Urodził się w Woli Okrzejskiej we wschodniej Polsce. Większość swojego wczesnego dzieciństwa spędził na wsi. Studiował książki historyczne i rozwijał zamiłowanie do czytania. Przeprowadził się do Warszawy. Miał niezwykłe życie. Jest też jednym z najpopularniejszych Polaków na świecie.
Powieści Sienkiewicza czytały wszystkie klasy społeczeństwa polskiego i mniejszości narodowe, a on sam uważany był za mistrza słowa. Napisał też kilka innych powieści, między innymi Ogień w stepie i Krzyżacy.
Pisarze awangardowi
W latach 80. literatura polska stanęła przed nowymi wyzwaniami. Ten nowy kierunek został wywołany przez wydarzenia społeczne. Niektórzy pisarze znaleźli nowe sposoby na włączenie do swoich utworów nowych tematów. Inni włączali do swoich dzieł kwestie płci. W tym okresie polska literatura zajmowała się również problemami społeczeństwa i rzeczywistości. Niektórzy pisarze zdobyli międzynarodową sławę.
Polska ma bogatą tradycję kulturową. Kraj jest silnie związany z dziedzictwem słowiańskim. Literatura polska porusza problemy współczesne i zagadnienia dawnego dziedzictwa słowiańskiego. Podejmuje również zagadnienia dotyczące odwiecznych problemów uniwersalnych. Literatura ta charakteryzuje się szczególnym akcentem. Istnieje kilka warunków, aby ta kultura mogła się rozwijać.
Polska awangarda miała wiele różnych przejawów. Awangardę definiuje się jako ruch artystyczny, który obejmuje grupy artystów o określonych stanowiskach teoretycznych. Pisarze awangardowi mają tendencję do preferowania pewnych gatunków literackich.
W latach dwudziestych XX wieku kilku pisarzy było ważnymi głosami w polskiej awangardzie. Karol Irzykowski był jednym z czołowych głosów. W 1924 roku opublikował wpływową książkę Dziesiąta Muza. Stanowisko teoretyczne Irzykowskiego było podobne do stanowiska innych pisarzy awangardowych. Twierdził, że dramat filmowy powinien zostać zastąpiony przez filmy pobudzające wyobraźnię i że konieczne jest „poszukiwanie treści”.
Karol Szymanowski był członkiem Młodej Polski, grupy artystów. Wspólnym celem tej grupy była prowokacja wobec ustalonej estetyki. Rozwinął też styl magii dźwiękowej. Do innych pisarzy należał Grzegorz Fitelberg, który był autorem surrealistycznych fikcji. Był też członkiem krakowskiej Gruppy Wprost.
Polska awangarda miała również znaczący wpływ na twórczość filmową. Grupa awangardowych filmowców w Krakowie prowadziła w latach 30. eksperymenty z filmem eksperymentalnym.
Powstanie przeciwko rosyjskim zaborcom
W pierwszej połowie XIX wieku w literaturze polskiej pojawiały się powstania przeciwko rosyjskim zaborcom. Powstanie Styczniowe, Powstanie Warszawskie i Powstanie Styczniowe na Litwie były buntami przeciwko Rosjanom, którzy rządzili Polską. W sumie zginęło ponad 25 tysięcy powstańców.
Powstanie styczniowe rozpoczęło się w styczniu 1863 roku. Dowodził nim ksiądz Stanisław Brzóska. Powstanie rozprzestrzeniło się także na Litwę i Białoruś. Powstańcy prowadzili wojnę partyzancką z regularną armią rosyjską. Powstanie trwało do wiosny i lata 1864 roku. Armia rosyjska liczyła 145 000 żołnierzy. Powstanie zostało rozgromione przez Michaiła Nikołajewicza Murawjowa.
Powstanie przyciągnęło ochotników z całej Europy. Na pomoc przybyli ochotnicy z Francji, Węgier i Prus. Napłynęli również ochotnicy z Galicji. Nie byli oni jednak dostatecznie uzbrojeni. Pierwsze większe starcie zbrojne zakończyło się masakrą nieprzygotowanych chłopów.
Organizatorzy powstania byli represjonowani przez Rosjan. W Wilnie zebrali się przyszli przywódcy. Zostali oni później deportowani do Rosji. W Warszawie rosło powstanie, które rozprzestrzeniło się na Litwę i Białoruś. Powstanie zostało ostatecznie zdławione przez wojska rosyjskie.
Powstanie toczyło się na obszarze 650 bitew. Polski historyk, Jerzy Zdrada, szacuje, że przeciwko 145-tysięcznej armii rosyjskiej uzbrojonych było 35 tysięcy Polaków. Wielu powstańców zostało zabitych, ale inni przeżyli. Powstanie trwało przez 18 miesięcy. Wiosną 1864 roku powstanie połączyło się w większą formację. Powstańcy byli w stanie walczyć z Rosjanami na południu Polski. W lutym 1863 roku nieuzbrojeni ochotnicy walczyli w 80 krwawych potyczkach. Była to przede wszystkim miejska młodzież robotnicza.
Powstanie styczniowe zakończyło się niepowodzeniem. Powstanie stało się jednak inspiracją dla wielu polskich malarzy. Artur Grottger na przykład namalował „Bitwę” w ramach cyklu obrazów o powstaniu.
Postacie
W okresie międzywojennym fikcja literacka pozostawała pod wpływem I i II Awangardy. Ten okres rozwoju literatury miał bezpośredni wpływ na Polskę.
Jednym z głównych problemów Polski postkomunistycznej było zbudowanie nowego modelu bohatera. Był to również czas nowych sposobów myślenia.
Jednym z przykładów jest antybohater. Często antybohater jest opisywany jako postać nijaka, która neguje heroiczną wyjątkowość.
Termin antybohater nie jest zdefiniowany w polskich słownikach. Zresztą większość uczonych w krajach anglosaskich zdaje się nie interesować tym pojęciem. Jednak we współczesnej krytyce literackiej pojęcie antybohatera zyskuje na popularności.
Historycznie literatura polska koncentrowała się bardziej na dramacie. Czesław Miłosz zauważył, że w tym okresie społeczeństwo Polski nie było ustatkowane. Najazdy Rosji sprawiły, że społeczeństwo polskie było niestabilne. W 1940 roku około 1500 tysięcy Polaków zostało deportowanych do Związku Radzieckiego. Później około 30 tys. Polaków uciekło do obozów przejściowych w Brytyjskiej Afryce Wschodniej, Indiach i Palestynie.
W średniowieczu Polska używała rycerzy. Jednak w XVI w. w kraju zaczęto używać ludzi broni. Ten typ kawalerii został później zastąpiony przez ciężką, kuloodporną zbroję. Polska zachowała również kawalerię uzbrojoną w lance.
Termin antybohater został użyty przez Josepha Conrada w jego powieściach. W jego powieści „Dziady” główny bohater, Gustaw, zmienia się w Konrada. Konrad walczy o wolność narodu polskiego. Opowieść o jego trudach jest niezwykła.
Termin antybohater jest również używany w kulturze popularnej. W popularnych mediach mianem antybohaterów określa się takie postacie jak Michał Januszkiewicz czy Henryk Sienkiewicz. Postacie te mogą mieć jednak różne motywy działania. W polskim literaturoznawstwie za antybohatera uważa się postać o odmiennych cechach, która jest w stanie stworzyć obraz konwencjonalnego bohatera.
Podobne tematy
